Выбери любимый жанр

Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович - Страница 19


Изменить размер шрифта:

19

Падкусванне i насмiханне

Як прыкра гэта ўсё, i нудна,

I непрыемна, i паскудна!

Мiхал ступiў на двор кватэры

З душою, згрызенай без меры,

Але, спаткаўшы саслугачых,

Спакойных больш i менш гарачых,

Мiхал мяняе выраз твару

I гонiць прэч задуму-хмару,

Iдзе, вiтаецца, смяецца,

Бы смутку век не знаў, здаецца,

Бо людзi схiльны строiць кпiны

З тваiх нягод без дай прычыны.

Тут быў Скварчэўскi, Лiхтаровiч,

Амброжык, Суднiк, Астахновiч,

"Памдзей", аб'ездчык i мыслiвы,

На пачастункi памаўзлiвы,

"Памдзей" быў створан з "пана дзея".

Не поп наш дзядзька, але ўмее

Зiрнуць часамi "ў свае святцы",

Каб трапным словам адазвацца

I сэнс "духоўнай" карталюшкi

Паправiць лiпкаю мянушкай.

"Памдзей" аб'ездчык быў няшкодны:

Так, чалавек ён старамодны

I не такi, як Ворцюх, зыркi,

I меней здольны на прыдзiркi,

I на падкусы, i на ўданне,

За што й вагi ён не меў звання.

Вось Арцюшок - о, гэта скула!

Ну i шкадлiвы ж быў, хамула,

Хоць у панкi пралез адразу:

Цанiў Ракоўскi ў iм заразу;

Вось так i вiўся каля пана...

Цьфу, ты, мардасiна пагана!

Якога чыну даслужыўся

Обер-аб'ездчыкам лiчыўся,

Брахун не горшы ад сабакi.

Ён меў сабачыя адзнакi

Брахаў налева i направа;

Была й сабачча яго слава,

I калi пахла дзе даносам,

Тады, крутнуўшы толькi носам,

Казалi згодна, ў адно слова:

"Ну, гэта штучка Арцюшкова!"

А вось i ён. Iдзе фарсiста,

Глядзiць звысоку, ганарыста,

Але зiрнуць людзям у вочы

Ён штось не надта ўжо ахвочы,

А параўняўшыся з "Памдзеем",

Ён толькi лыпнуў лiхадзеем

У бок аб'ездчыка старога,

Але не вымавiў нiчога.

"Памдзей" штурхець пад бок Мiхала:

"Счуў, бестыя, чыё з'еў сала".

На Арцюшка "Памдзей" кiвае,

А сам нявесела ўздыхае

I выраз твару мае горкi.

- Чакаць, пам-дзееньку, праборкi!

Прамовiў ён у засмучэннi.

Брахнуў аб нейкiм папушчэннi,

Пабiць бы гаду морды-пыцкi!

Тут быў таксама i Абрыцкi,

Стары аб'ездчык i служака,

Курэц i добры выпiвака.

Любiў i ён "Тэш, проша пана..."

Куснуць падчас неспадзявана.

Звычайна ён спаўняў тры ролi:

Або смяшыў усiх да болi,

Калi ў смяхотным захапленнi

Апiсваў розныя здарэннi,

Цi пераймаў таго-другога,

Або маўчаў зацята-строга

Ды пухкаў люльку задуменна,

Або гарэлку пiў сумленна,

Ды не валяўся пад платамi,

Хоць скробаў добра капытамi.

У часе гэтых сесiй-збораў

Было нямала абгавораў

I розных штучак, жартаў, кпiнак,

Лiхiх i добрых успамiнак;

То часам смехам, а то ў злосцi

Перамывалi панам косцi,

Рашалi розныя пытаннi

Наконт сяброўскага спаткання,

I хто каму дзе стаўся варты,

I закладалiся на кварты,

Зусiм забыўшыся аб лесе.

Але ўся важнасць гэтых сесiй

I iх грунтоўныя асновы

Складалiсь з панскае размовы,

Калi каго сам пан ляснiчы

Да канцылярыi заклiча.

Тады ўсё моўкла - нi гу-гу!

Звычайна ў першую чаргу

Для рапартоў i справаздачы,

Угнуўшы хвост той па-сабачы,

Iшлi аб'ездчыкi асобна

Пра ўсё паведамiць падробна:

Якiя дзе былi здарэннi

Цi непарадкi, папушчэннi:

Як леснiкi, яго падпаскi,

Свае спаўнялi абавязкi,

Дзе i ў каго былi парубкi,

Каб мець прычыну дзеля ўзлупкi.

Калi ж у гэтай справаздачы

Было ўсё добра без астачы

I тыдзень скончваўся шчаслiва,

Тады ляснiчы глядзеў скрыва:

Ты маеш, значыцца, хаўрусы

I ў адной чарцы мочыш вусы.

Тут гэты лад быў так збудован,

Што на даносах быў заснован,

I мелась тут навiдавоку

Кусаць адзiн другога збоку.

На гэты раз неспадзявана

"Памдзея" клiкнулi да пана.

"Памдзей" падскочыў, здрыгануўся

I навакола азiрнуўся.

- Ну, будзе лазня, пане-дзею!

Але за што? не разумею!

Прамовiў ён, ускiнуў плечы

I ў бег пускаецца старэчы.

Бадай ён быў курам прыснiўся!

Убег, нiзютка пакланiўся.

Стаiць пакорна i рахмана,

На крыж гатовы йсцi за пана,

Старыя костачкi злажыць

I верай-праўдаю служыць...

I так знiжацца! цьфу, агiда!

Не мець нi вобраза, нi вiда,

Нi нават ценi чалавека;

Стаяць, бы куль, бы лялька нейка,

Глядзець на пана, як той Лыска...

Эх, так упасцi i так нiзка!

Затое ж пан той! паглядзеце:

Хто з iм зраўняецца на свеце?

Якi ён важны, панаваты,

Выдатны, "мондры", зухаваты!

Якi ён гога! якi дока!

Як ён сябе нясе высока!

Пабачце гэту яго мiну:

Ён - цар, ён - бог напалавiну,

Злучэнне блеску, ззяння, ценi

Сагнi прад iм свае каленi!..

I прад такiм вось галамоўзай

Не смей стаць роўна ты, а поўзай!

"Памдзей" стаiць, пан не зважае,

Як бы то слуп цi рэч якая,

Сядзiць надзьмуты, звераваты

I разглядае асiгнаты.

- Ну, ягамосцю-аматору,

Цi павяраў сваю камору?

Зрабiўшы гэта запытанне,

"Рачок" зiрнуў лiхiм барбосам

I ўсё пакручвае тым носам,

Мiнуту ловiць насядання.

Што адказаць трапней на гэта?

Якая хiтрая тут мэта?

У чым яго, "Памдзея", ловяць?

З чаго пачнецца тая споведзь?

Якiя зразяць яго стрэлы?

"Ну, ну, "Пам-дзееньку", будзь смелы!

Бог дасць, сухi ўспаўзеш на бераг".

Мамент, а думак цэлы шэраг.

- Так, павяраў, панок, вядома.

Хiба мне служба незнаёма?

- А шмат разоў быў на каморы?

- Пяць раз, "Памдзею", з пазаўчора.

- Дзе Астахновiч? Марцiн! - Слухам!

Марцiн на двор iмчыцца духам

I зараз зноў сюды iдзе

I Астахновiча вядзе;

Паўзе з павагай Астахновiч,

Ляснiк каморны з Давiдовiч,

Маруда страшны, глух на вуха...

Ну, што ж? не даў Бог яму руху.

Прыйшоў, сюд-туд ён глянуў скоса

I затрубiў разы два носам,

Бо трэба ведаць, хто i дзе ты.

- Быў у цябе вось дурань гэты?

Адказвай праўду мне, Зыдоры,

Як ён даўно быў на каморы?

Аб'ездчык страчвае надзею!

"Гэ, вось ты лiха, пане-дзею!

Цяпер папаўся, дабрадзею:

Вось так i цапне, так i цапне,

Калi нi ў пяць, нi ў дзесяць ляпне?

Каб не глухi, шапнуць бы можна.

Эх, галава твая парожна!

Ну, як тут быць? як падказаць,

Каб i Зыдоры сказаў "пяць"?"

Ён раптам момант улучае,

Пяць пальцаў моўчкi падымае.

19
Перейти на страницу:
Мир литературы