Выбери любимый жанр

Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович - Страница 11


Изменить размер шрифта:

11

Так нападаць на дзеўку швыдка,

Гаворыць дзядзька, бровы хмурыць,

I бальшуноў ён злёгку журыць.

Тады i хлопцы тон мяняюць;

Iдуць у лес, крычаць, гукаюць,

Як вучнi, вырваўшыся з школы,

I ўсе давольны i вясёлы,

А дзядзька ўперадзе тралюе

I галаву ўгару ўскiдае,

Бярозу добрую шукае

З салодкiм сокам, баравую,

Дзе б бобам кропелькi сачылiсь.

Знайшлi бярэзiну, спынiлiсь.

Залысiў дзядзька дрэва злёгку

(Сякерка востра, кара крохка),

Зрабiў заруб, латак прыправiў,

А пад латак гаршчок паставiў.

I соку кропелькi, як слёзы,

Як град, пасыпалiсь з бярозы,

Аж шкода нейк было дзярвякi:

Здавалiсь ранай тыя знакi,

Адкуль палiўся сок халодны

I пакiдаў свой комель родны.

Я помню дзень той. Вечарэла,

Зайшло ўжо сонейка, цямнела,

Агоньчык дзецi раскладалi,

Паленцы, трэсачкi збiралi,

I дзядзька тут жа, распрануўшысь,

Сядзеў на кукiшках, сагнуўшысь.

Прад iм стаяў гаршчок i мiска

I кошык з бульбай; тут жа блiзка

Вiдзён i збан быў палiваны,

Да палавiны ў дол ўкапаны,

Кружочкам шчыльненька накрыты.

- Алеська! скокнi, брат, вазьмi ты

У хатцы тарачку на печы!

Ну, варушыся ж ты, старэчы!

Наўкол пляменнiкi сядзелi,

На дзядзьку пiльна ўсе глядзелi,

Як ён, рукавы закасаўшы,

Па тарцы шоргаў, шапку зняўшы.

I кожны лёгка б дагадаўся,

Што тут сакрэт якiсь хаваўся,

Памеркаваўшы, як цiкава

Была для хлопцаў гэта справа

I як iх дзядзька завiхаўся.

А хто б яшчэ мог болей цямiць,

Таму б адразу прыйшло ў памяць,

Што дзядзька бульбу драў на клёцкi,

Каб згатаваць не па-жаноцку.

Бо што жанкi? раз што панята,

Ноль - слова нашага iм брата;

Як iх на розум тут нi ставяць,

Яны ж сваё ўсё права правяць

I робяць так, як i рабiлi,

Калi пяшком пад стол хадзiлi.

Але вось ён пакажа носа,

Стварэнне вы доўгавалоса,

Калi ён тут пагаспадарыць

I сам ды з сокам клёцкi зварыць!

Вось будзе штука вам, дык штука!

На тое ж спроба i навука.

А сок быў свежы, такi хвацкi,

Такi салодкi, забiяцкi!

Ён быў галоўнаю вiною

Таго, што познаю парою

Сядзелi дзецi чарадою

I з дзядзькi вочак не спушчалi

I стравы важнае чакалi.

- Эх, - цмокаў дзядзька, - наямося!

Зiрнулi хлопцы на Антося,

I слiну ўсе яны глынулi,

Паветра носам зацягнулi.

- Ну, што ж вы рукi паскладалi?

Ў агонь бы трэскi падкiдалi,

А то патухне зараз! Жыва!

Глядзелi хлопцы, як на дзiва,

Як дзядзька, цеста замяшаўшы,

Качаў галушкi, мiску ўзяўшы.

А чыгунок, бы пан пузаты,

Кiпiць, пыхцiць, шумiць заўзята,

Бо не з вадою ён, а з сокам.

Iдзе тут справа ненарокам;

Дзяржыся, браце! I чуць толькi

Ўзнялося булбатачак колькi,

Дык дзядзька зараз стаў пакрышку

Ў чыгунчык клёцкi кiдаць з лыжкi;

Укiне лыжку, памяшае

Ды зноў другую набiрае.

А хлопцы нават паўставалi,

Ў чыгунчык вочы паўстаўлялi,

Глядзяць, не моргнуць яны вокам:

Эх, мусiць, смачны клёцкi з сокам!

- Ну, дзядзька, можа, i гатовы?

Не сцерпеў Костусь, мовiў слова.

- Якi ты, хлопча, нецярпячка,

Няхай цябе затопча качка!

Гаворыць дзядзька на хлапчынку.

Няхай паварацца часiнку,

Каб сокам добра пранялiся,

Тады, брат, - эх! адно дзяржыся!

I дзядзька цмокнуў выразлiва,

I хлопцы зноў ждуць церпялiва,

А дзядзька, стоячы, паволi

Памешваў клёцкi. - Ну, даволi!

Сказаў Антось, i ўсе ўздыхнулi,

Як бы гару з плячэй сапхнулi,

I блiжэй к дзядзьку падступiлiсь.

- Глядзi, мо ўжо пераварылiсь,

Алесь зазначыў палахлiва.

- Ну, - Костусь кажа, - ото дзiва!

Не бойся: дзядзька лепей знае...

Глядзi, брат, клёцка унь якая!

А брат ты мой, як булавешка,

Як скула тая, што ў Дзямешкi!

I - ха-ха-ха! - зарагаталi.

- А каб вы, падлы, не даждалi!

Гаворыць дзядзька, сам смяецца,

Аж лыжка з клёцкамi трасецца.

- Ну, языкi параспускалi!

Не дам вам клёцак i панюхаць!

I стаў на клёцку дзядзька дзьмухаць,

Пакаштаваць каб было можна,

I ў рот падносiць асцярожна.

Замерлi хлопцы, а нi зыку:

Мiнута важна i вялiка;

Глядзяць на дзядзьку i чакаюць

I дзядзьку поглядам пытаюць:

"Ну як? цi смачны? цi салодкi?"

У зубы клёцку, бы ў ляшчоткi,

Зацiснуў дзядзька i губамi

Варушыць борзда, як часамi

Трусок цi зайчык над капустай,

Каб лепш дазнацца смаку-густу.

Пацмакаў дзядзька i ўсмiхнуўся,

Зiрнуў на хлопцаў, адвярнуўся

I тут, нiчога не сказаўшы,

Як плюне дзядзька, пажаваўшы!

Трах у чыгунчык ён нагою!

I так абцёрся ён рукою,

Што губы й нос чырвоны сталi

I нават вусы затрашчалi.

А хлопцы проста збiлiсь з тропу

I ў нейкiм страсе i ў захопу

На дзядзьку-кухара глядзелi,

Як бы яны аслупянелi.

Быў смешны дзядзька той часiнай

З пустою лыжкаю, з тычынай,

Якою трэскi ён варочаў.

А тут Алесь як зарагоча!

За iм адзiн, другi паехаў.

Такiх было тут жартаў, смехаў,

Што ўсiх трасло i калацiла

I дзядзьку смехам захвацiла.

- Ну, дзядзька, як на смак, прызнайся?

- Пакудства, брат, i не пытайся!

VIII. СМЕРЦЬ ЛЯСНIЧАГА

- Мiхал! Мiхале! О, Мiхале!

Пачуўся голас як бы здаля

Каля зямлянкi ранiчкою

I часты стук у шкло рукою.

- Ўставай, Мiхале, адзявайся!

- А хто там? - Я! хутчэй збiрайся:

Памёр ляснiчы наш! - Да можа?!

Мiхал ускочыў - моцны Божа!

I хто б мог думаць, спадзявацца!

Ўжо стаў ачуньваць, папраўляцца...

Каб хто сказаў - не даў бы веры,

Ды то аб'ездчык, пан Ксавэры,

Прынёс навiну гэту, смуту!

- Няхай пан зойдзе на мiнуту!

Сказаў Мiхал, адмкнуўшы дзверы.

Цераз парог ступiў Ксавэры,

Вайшоў у хатку i спынiўся,

Бо зразу ў ёй ашаламiўся,

I дальш не ступiш нi на крок:

Не хатка - проста катушок,

Няма дзе нават павярнуцца,

Як у сабачай цеснай будцы.

- Сядайце дзе-небудзь, сядайце!..

Эх, хата наша, выбачайце...

Мiхал калодку падстаўляе.

Уздыхнуў Ксавэры i сядае.

То быў мужчына ўжо паджылы.

- Ах, мой ты Божа добры, мiлы!

Ото ж як выбраўся ён скора!

Яшчэ не дальш як пазаўчора

Са мною гутарыў, смяяўся

I аба ўсiм мяне пытаўся,

Мiхал гаворыць i ўздыхае.

- Ох, браце: смерць не разбiрае

I не глядзiць нiкому ў зубы:

Гадзюкаю, брат, з-пад падрубы

11
Перейти на страницу:
Мир литературы